تاثیر مهدکودک‌ها در رشد گسترش گفتار کودکان

آنچه مسلم است كودكان در حدود ۵ تا ۶ماهگی شروع به تلفظ زنجیره ای از هجاهایی مانند ب ب ب می‌كنند و معمولاً اولین كلمه قابل فهم خود را در حدود اواخر سال اول زندگی بیان می‌كنند. كودكان قبل از اینكه صدا تولید كنند، می‌توانند درك كنند و البته غالباً پیش از آنكه كلمه‌ای بر زبان آورند با حركات و اشارات به سئوالات و آموزش‌ها پاسخ می‌دهند. كودكان شش ماه یا یك سال پس از گفتن اولین كلمه و زمانی كه واژگان آنها به ۵۰ كلمه رسید، شروع به ساختن جمله دو كلمه‌ای می‌كنند. این جملات عموماً نوع تلگرافی جملات بزرگسالان است و عموماً شامل اسم، فعل و تعداد محدودی صفت است. ولی فاقد حروف اضافه، حرف ربط، حرف تعریف و افعال كمكی است. ولی همین جملات دوكلمه‌ای هم نظم در ترتیب كلمات را آشكار می‌كند و هم كودك روابط دستوری پایه را در مورد فاعل، گزاره و مفعول بیان می‌كند.
پس از اینكه كودكان اولین جملاتشان را بیان كردند، یعنی بین سنین ۴ و ۵سالگی می‌توانند جملات كامل، پیچیده و بزرگسالانه را به كار برند.جملاتی كه نشانه تسلط آنان بر قواعد دستوری را نشان می‌دهد، حال در این مقاله سعی شده است به این مطلب پرداخته شود كه مهدكودك‌ها تا چه میزان می‌توانند در رشد زبان و گفتار كودكان موثر باشند و تاثیر آن بر روی كودكان تا چه میزان است.

● شروع گفتار در كودكان
 

واحد اصلی هر زبان كلمات است. هر كلمه از «واج هایی» ساخته شده است و آن عبارت است از آواهای گفتاری منفرد كه به طور تقریبی معادل حروف الفبا هستند. هر زبانی قواعد خود را دارد كه بر تركیبات واج‌ها در آن زبان حاكم است. كودكان از زمان تولد با صداهایی مختلف گریه می‌كنند. در حدود ۵ تا ۶ماهگی شروع به غان و غون كردن می‌كنند و آواهای صوت و بی‌صدا را برای ساختن هجاهایی مانند «بابا» و «دادا» تركیب می‌كنند. این هجاها گاهی به گفتار واقعی شباهت پیدا می‌كنند و زیر و بم دارند. غان و غون كردن كودكان عموماً تا سنین بین ۹ تا ۱۲ماهگی افزایش می یابد و از این پس از گفتن اولین كلمات واقعی غان و غون كمتر می‌شود.كودك در نیمه دوم سال اول زندگی كم كم آشكارا نشان می‌دهد كه می‌خواهد با دیگران ارتباط برقرار كند. پیش از آنكه كودك اولین كلمه واقعی را در ۱۲ماهگی بیان كند، با خیره شدن به كسی كه می‌تواند به او كمك كند با حركات، اشارات و صدا درآوردن نشان می‌دهد كه نیاز به كمك دارد. به تدریج صداهای تصادفی كه كودك بیان می‌كند، جای خود را به علائم و سپس به كلماتی می‌دهد كه به اعمال، اشیا یا رویدادها اطلاق می‌شود.

●اولین كلمات كودكان و سرعت درك بر بیان
 

كلمات درك كودكان پیش از كلماتی كه «بیان می‌كنند» است. به این معنا كه درك بیشتر و سریع‌تر از كلمات رشد می‌كند. كودكان غالباً در برابر سئوالات یا دستورهایی مثل «بطری شیر را كجا گذاشتی؟» یا «دستت را بشوی» پیش از آنكه كلمه‌ای بر زبان آورند با حركات و حالاتی كه به خود می‌گیرند، پاسخ می‌دهند. بر طبق مطالعه‌ای كودكان پیش از آنكه بتوانند ۱۰ كلمه بگویند، به طور متوسط قادرند ۵۰ كلمه را بفهمند.در این مرحله «واژگان دركی» ۵ برابر «واژگان تولیدی» است. برای اینكه مقصود و منظور كودكان را درك كنیم، لازم است اوضاع و احوال و زمینه‌ای را كه كودك در آن منظورش را بیان می‌كند، در نظر داشته باشیم و وقتی كودك می‌گوید: «توپ» ضمن اینكه به توپ قرمزی كه روی زمین افتاده، اشاره می‌كند، ممكن است صرفاً بخواهد توجه دیگران را به توپ جلب كند و شاید منظورش از گفتن توپ این باشد كه توپ در حال غلتیدن است و شاید می‌خواهد بگوید كه توپ متعلق به او است. اگر كودك كلمه توپ را تكرار كند و با تاكید بگوید: «توپ، توپ» ضمن اینكه دستش را به توپ دراز می‌كند، آشكار است كه برای گرفتن آن كمك می‌خواهد. ظاهراً كودك از مجموعه اوضاع و احوال تصوری دارد، هر چند كه هنوز نمی‌تواند افكارش را در یك جمله بیان كند.

● كودك و رشد زبانی او در خانواده و مهدكودك
 

از آنجا كه گسترش واژگان كودك اكتسابی است و هر چه كودك در تعامل و ارتباط با اطرافیان باشد، دامنه لغات او نیز گسترش می‌یابد لذا كودكانی كه در منزل هستند به واسطه شاغل بودن پدرانشان ساعات زیادی را با او سپری نمی‌نمایند و به واسطه عملكرد و مسئولیت‌های مادرانشان این ایجاد ارتباط و همزبانی با كودكان ممكن است به ندرت برای مادر و كودكش فراهم شود. اما كودكانی كه هم سن و هم گروه در مهدكودك‌ها به سر می‌برند، علاوه بر هم زبانی با هم سنان خود و ایجاد ارتباط با مربی خویش با لغات، واژگان و كلمات متعددی برخورد می‌نمایند. برای گرفتن، بازی كردن و دریافت نمودن یك توپ مرتب با دوستان خود ایجاد ارتباط كرده و محرك و پاسخ ایجاد می‌شود. كودك برای گرفتن توپ از دوست در مهدكودك احیاناً از لفظ توپ استفاده می‌كند و از كودك كنار دست خود می‌خواهد از طرف دیگر «من، من»، «مال من است» را از كودك دیگر می‌شنود و از كودك سوم «بده» را، لذا این كودك در عین حال با سه تلفظ و واژه آشنا شده است. «من»، «توپ» و «بده». در صورتی كه همین كودك در منزل با ارائه و بیان مطلب توپ مفهوم و مطلب مورد نظر خود را به مادرش می‌فهماند و امكان اینكه با دو لفظ دیگر آشنا شود، بسیار كم و یا بعید است. لذا كودكانی كه تازه شروع به سخن گفتن كرده‌اند، هنگامی كه با كودكان هم سن و سال خود ارتباط برقرار می‌كنند و همراه مربی خویش كه صرفاً وقت خود را صرف و وقف كودكان كرده است، می‌تواند پیشرفت قابل توجهی در گفتار و رشد بیانی خویش داشته باشد.

● تاثیر محیط به خصوص محیط مهدكودك در رشد زبانی
 

نظریه های عمده رشد به فرضیه های متفاوتی درباره اهمیت تاثیرات محیطی در رشد زبان كودك منجر می شود. نظریه پردازان یادگیری معتقدند كه وجود عامل تقویت كننده و مشاهده سرمشق عوامل تعیین كننده مهمی برای رشد زبان هستند. نظریه های رشدشناختی و نیز نهادگرایانه بر این اساس قرار دارند كه در یادگیری زبان داشتن امكان برای شنیدن آن و نیز فعال بودن در كند وكاو یادگیری درباره محیط از عوامل مهم هستند. لذا كودكان در مهدكودك ها مرتب زیر نظر عوامل یادگیری، ارتباط و تعامل هستند. می شنوند و بیان می كنند و بر اثر عوامل تقویت كننده بی شماری كه به وجود می آید، مجبور به گفت وگو می شوند و در نتیجه واژگان و لغات آن به جهت استفاده در گفتار توسعه می یابد.

● آموزش و توسعه گفتار و بیان از طریق بزرگسالان
 

آنچه را می توان گفت این مطلب است كه كودك زبان را در پایگاه های اجتماعی می آموزد. آنان زبان را از طریق برقراری ارتباط با افراد دیگر در مرحله اول از مادر خود می آموزند و هر چه كودكان در منزل به جز با مادر با سایر افراد خانواده در ارتباط باشند، بیان و گفتارشان گسترده می شود. كودكی كه در مهدكودك به سر می برد، علاوه بر پدر و مادر، خواهر و برادر با مربی و سایر اولیای مهد نیز در ارتباط است. گفته های آنان را می شنود، درك و بیان می كند.
در تحقیقی كه در ۱۰ مهدكودك در برمودا انجام شده است، بیانگر این مطلب است كه با آن دسته از كودكانی كه با بزرگسالان بیشتر بودند و با آنان حرف می زدند از كودكانی كه كمتر مخاطب داشتند واژگان بیشتری را می دانستند.

● رشد زبانی در كودكستان از طریق بازی در مهدكودك ها
 

همان طور كه می دانیم كودكان پیش از اینكه حرف زدن را بیاموزند، می توانند ارتباط برقرار كنند و این كار را از طریق حركات و اعمال انجام می دهند تا با كمك آن حالات عاطفی خود را بیان كنند و برای ارضای نیازهای خود از دیگران كمك بگیرند.این حركات و اعمال كودك كم كم با ارتباط آوایی ارادی كودك همراه می شود. بعضی دیگر از ارتباط های آوایی كودك توجه را به پدیده ها و اشیا جلب می كنند. كودك دستش را به عنوان خداحافظی تكان می دهد و یا دالی بازی می كند. احتمالاً این حركات و آواسازی ها مقدمه ای است بر برقراری ارتباط از طریق زبان. كودكان به كمك كلمات و جملات ارتباط به مراتب موثرتری برقرار می كنند و بهتر با دیگران گفت و گو می كنند. كودكان در ابتدا بریده بریده حرف می زنند و بهتر با دیگران گفت و گو می كنند و غالباً گفتارهایشان كوتاه است.
این دسته از كودكان هنگامی كه در مهدكودك قرار می گیرند و در ارتباط با سایر كودكان و بزرگسالان و اولیای مهد هستند برای برقراری ارتباط و ایجاد ارتباط در بازی مجبورند حرف بزنند و به گونه ای زبان خود را به دیگران تفهیم نمایند. لذا از كلمات و عبارات آموخته شده توسط دوستان و مربیان خود استفاده می كنند كه همین امر منجر به گسترش و توسعه زبانی او می شود.

● نتیجه گیری
 

زبان عموماً باعث افزایش عملكردهای شناختی مثل تفكر، استدلال، حل مسئله و رمزگردانی و اندوختن اطلاعات می شود.
نظریه پردازان كوشیده اند تا فراگیری زبان را بر حسب پاداش، تغییر و تقلید از پاسخ های كلامی توضیح دهند. اندیشمندان كوشش كرده اند تا نقش مهدكودك ها و خانواده را در رشد زبانی كودكان تفسیر كنند.
اطلاعات به دست آمده از این مطلب چنین است كه هرچه كودكان در محیط های اجتماعی بیشتر قرار گیرند رشد گفتار و زبان این دسته از كودكان شایع تر است. این گروه از كودكان دارای واژگان و لغات بیشتری هستند. از كلمات و عبارات مترادف بیشتر استفاده می كنند و خیلی سریع تر و راحت تر مطلب خود را به سایران می رسانند. از آنجا كه رشد زبانی اكتسابی است هرچه كودكان بیشتر در محیط اجتماعی قرار گیرند رشد بیشتری در بین آنان شاهد خواهیم بود و هرچه بیشتر با افراد بزرگسال و هم سن و سال خود در ارتباط باشند لذا مجبور به گویش بیشتر و مكالمه بیشتر هستند و در مقابل پرسش های مطرح شده باید پاسخ های مناسب بیابند.لذا به صراحت می توان گفت كه مراكزی چون مهدكودك ها می توانند در رشد زبانی كودكان موثر و در پیشرفت آنان تاثیرگذار باشند.

۱- پاول هنری ماسن، جروم كیگان، آلتا كارول هوستون، جان جین وی كانجر، رشد و شخصیت كودك، ترجمه مهشید یاسایی، چاپ اول ۱۳۶۸
۲- موریس دبس، مراحل تربیت، ترجمه دكتر كاردان، علی محمد، انتشارات دانشگاه تهران
۳- ادوارد وركمن، آلن ام كاتز، آموزش رفتار با كودكان: مترجم الله محمداسماعیل
۴- دیوید هانت وادماند سالیوان، رابطه بین روانشناسی و آموزش و پرورش، مترجم دكتر میرحسینی، اكبر، انتشارات بامداد روزنامه شرق
منبع:http://vista.ir
ارسال توسط كاربر محترم :omidayandh